Konşimento (Bill of Lading, kısaltılmış hâli B/L), bütün denizcilik sektörünün ve navlun zincirinin en önemli dokümanlarından birisidir.
Konşimentonun 3 temel amacı ve rolü vardır. Bunlar şu şekildedir.
- 1 – Taşıma Sözleşmesi’nin Kanıtı
- 2 – Ürünlerin Makbuzu
- 3 – Malların Mülkiyet Belgesi
Bu rolleri daha detaylı bir şekilde inceleyelim.
1) Taşıma Sözleşmesinin Kanıtı
“Kanıt” terimi vurgulanacak olursa çoğu kişi şu şekilde düşünür.
- Konşimento, alıcı ve satıcı arasında imzalanan kontrattır.
- Konşimento, yükleyici ve taşıyıcı arasında imzalanan kontrattır.
Ancak her iki kavram da yanlıştır.
Alıcı ile satıcı arasındaki sözleşme, zaten alıcı satıcıya siparişi verdiğinde ve her ikisi de işlemin neyi, nerede, ne zaman, nasıl ve ne kadarlık olacağını öncesinden ayrıntılı bir şekilde müzakere edip kabul etmişlerdi (sözlü veya yazılı olarak).
Gönderici ile taşıyıcı arasındaki sözleşme, gönderen veya onun acentesi, yükü A noktasından B noktasına taşımak için hat operatöründen rezervasyon alındığında zaten oluşturulmuştu.
Konşimento, alıcı ile satıcı arasındaki satış sözleşmesi gereği kargonun taşınmasını gerçekleştirmek için “taşıyıcı” ile “taşıtan veya yük sahibi” arasında belirlenen taşıma sözleşmesinin “kanıtı”dır.
2) Ürünlerin Makbuzu
“Makbuz” terimi vurgulanacak olursa;
Konşimento; taşıyıcı veya taşıyıcı acentesi tarafından, gönderici veya gönderici acentesi tarafından yükün makbuzu niteliğinde düzenlenir. Konşimentonun oluşturulması, taşıyanın malları göndericiden veya acentesinden, gönderici tarafından teslim edildiği gibi iyi durumda alındığının kanıtı niteliğindedir.
3) Malların Mülkiyet Belgesi
“Mülkiyet” terimi vurgulanacak olursa;
Malların konşimento sahibine devredilebileceği ve daha sonra konşimento sahibine malları talep etme veya daha sonra başka birine devretme haklarını verebileceği anlamına gelmektedir.
Yukarıda verilen rollerden yola çıkılarak konşimentonun farklı çeşitleri bulunmaktadır.
Konşimentoların orijinalleri hazırlanırken, alıcı herhangi bir isimle belirlenmişse bunlara “Nama Yazılı Konşimento (Straight B/L)” adı verilmektedir. Nama Yazılı Konşimentolar, başka birisine devredilemeyen, cirolanamayan belgelerdir.
Varış limanında sadece adı geçen kişi ve yalnızca orijinal konşimentoların verilmesi şartıyla yük teslim alınabilir.
Nama Yazılı Konşimento (Straight B/L), konşimentoya ait ilk iki fonksiyonu (“Taşıma Sözleşmesi’nin Kanıtı ve Ürünlerin Makbuzu”) karşılayabilmekte ancak transfer edilemiyor oluşundan dolayı diğer fonksiyonunu karşılayamamaktadır.
Konşimento, orijinalleri olmadan belirlenen alıcıya verilirse “Deniz Yolu Taşıma Senedi (Sea Waybill)” olarak düşünülebilir çünkü bu evrak da başka birisine devredilemez ve cirolanamaz.
Deniz Yolu Taşıma Senedi (Sea Waybill), genel olarak şu gibi durumlarda hazırlanır.
- Şirketlerin başka ülkelerdeki ofislerine yapılan taşıma durumlarında. (Örneğin, Hollywood’daki Acme şirketinden Avustralya’daki Acme şirketine gerçekleşen taşımacılık)
- İki farklı şirket olup banka aracılığıyla veya direkt olarak yükün alınması için müzakere gerekmeyen durumlarda.
- Göndericinin, alacağı ödemeyi güvenli bir hâle getirmeye ihtiyaç duymadığı durumlarda.
Temel olarak Deniz Yolu Taşıma Senedi (Sea Waybill) her iki taraf arasında güvenin olduğu durumlarda hazırlanır.
Deniz Yolu Taşıma Senedi (Sea Wayill), konşimentoya ait ilk iki fonksiyonu (“Taşıma Sözleşmesi’nin Kanıtı ve Ürünlerin Makbuzu”) karşılayabilmekte ancak transfer edilemiyor oluşundan dolayı diğer fonksiyonunu karşılayamamaktadır.
Bir diğer konşimento çeşidinde ise, konşimentolar hazırlanırken “TO ORDER”, “TO ORDER OF…” gibi ibareler bulunur. Bu konşimentolara cirolanabilir ve devredilebilir konşimento veya “Emre Yazılı Konşimento (Negotiable B/L)” adı verilmektedir.
Akreditifli ödeme yöntemleri kullanılırken konşimentonun en önemli yönlerinden birisi ise cirolanabilir veya devredilebilir olma özelliğinin kullanılabiliyor olmasıdır. Emre Yazılı Konşimentolara bir altınmış gibi davranılmalıdır ve kaybedilmemesi adına büyük önlemler alınmalıdır.
Konşimentoların diğer önemli özelliğiyse birinci sayfasında “Taşıyıcının Hüküm ve Koşulları (Terms and Conditions of the Carrier)”nı içeriyor olmasıdır. İlk sayfa, hepimizin genel olarak “konşimentonun arkası” olarak adlandırdığı sayfadır. Bazı taşıyıcılar tarafından düzenlenen Deniz Yolu Taşıma Senedi’nin arka tarafında bu “Şartlar ve Koşullar” kısmı yoktur.
Varış liman acentesi, yalnızca verilen orijinal konşimentolardan en az biri teslim edildikten sonra ve konşimentonun arkasındaki onayları kontrol ettikten sonra yükün serbest bırakılmasına izin verebilir. Bu konşimento, yukarıdaki 3 rolün tamamını karşılamaktadır.
Konşimentonun, taşıyıcıların sorumluluğunun belirlenmesi adına farklı şekilde adlandırıldıkları durumlar da bulunmaktadır. Aşağıda konşimentonun farklı şekilde adlandırıldığı örnekler verilmiştir.
1) Limandan Limana Konşimento (Port to Port B/L)
Limandan Limana Konşimento (aynı zamanda Deniz Konşimentosu/Ocean B/L olarak da bilinir) hazırlandığında, taşıyıcının sorumluluğu yükleme limanında başlar ve tahliye limanında biter. Bu yüzden, yükleme yeri (place of origin/receipt) ya da teslim yeri (place of delivery/destination) gibi kısımlar bu konşimento türünde bahsedilmemektedir. Konuyla ilgili çevirime buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
2) Kombine Taşımacılık Konşimentosu (Combined Transport B/L)
Kombine Taşımacılık Konşimentosu, birden çok taşımacılık yöntemini veya modunu (yüklem yeri ve teslim yerini de içerisinde barındıran) aynı kontrat içerisinde barındırır.
Taşıyıcı, deniz ve diğer taşıma türleri dâhil olmak üzere tüm taşımayla ilgili her türlü kayıp veya hasardan sorumludur.
Kombine Taşımacılık Konşimentosu’nda, “ön taşıma”, “ön taşıyıcı tarafından teslim alma yeri”, “taşıyıcı tarafından teslimat yeri”, “taşıma ile” vb. gibi terimlerle karşılaşılmaktadır.
3) Çok Modlu Taşıma Konşimentosu (Multimodal Transport B/L)
Kombine Taşımacılık Konşimentosu ile aynı şartları taşımaktadır.
4) Baştan Başa Konşimento (Through B/L)
Kombine Taşımacılık Konşimentosu’na benzer şekilde Baştan Başa Konşimento durumunda taşıyıcı yalnızca deniz taşımacılığında direkt olarak sorumludur. İç taşımacılıkların düzenlenmesinde acente olarak hareket eder.
Baştan Başa Konşimento türünde şartlar ve koşullar taşıyıcı tarafından özellikle belirtilir. Baştan Başa Konşimento’da, “ön taşıma”, “ön taşıyıcı tarafından teslim alma yeri”, “taşıyıcı tarafından teslimat yeri”, “taşıma ile” vb. gibi terimlerle karşılaşılmaktadır.
Kaynak: https://www.shippingandfreightresource.com/what-is-a-bill-of-lading/
Yazar: Hariesh Manaadiar
Çeviren: Mahmut Mollaoğlu