1-Tanım
Lojistik, tedarikçileri tüketicilere bağlayan bir kavram olarak tanımlanabilirse, “tersine lojistik” ise tüketicileri tedarikçilere bağlar. Tersine lojistik, tüketiciye ulaştırılan ürünlerin artık gerekli görülmediği takdirde geri alınması ve ürünlerin şartlarına göre tekrar işlenmesi yöntemidir. Tersine lojistik türleri, iade lojistiği, geri alma lojistiği ve imha lojistiği türlerini içerir.
2-Özellikler
a) Yüksek Belirsizlik ve Görünürlüğü Sağlama Zorluğu
a) Yüksek Belirsizlik ve Görünürlüğü Sağlama Zorluğu
Tüketicilerin bir ürünü iade etmeye karar verme süreleri değişken olduğu için tersine lojistik sürecinde tahmin yapmak zordur. Belirsizliğin olduğu durumlarda lojistik süreçlerinin kalitesi düşer.
Tersine lojistik, genellikle sınırlı bir sürede/kısa vadede yürütülür ve tamamlanır. Bu da sürecin görünürlüğünü sağlamayı zorlaştırır.
b) Yüksek Maliyet
Forward (ileri) lojistikte üretim, dağıtım ve satışlar, planlanan dönemde ve yüksek miktarlarda gerçekleştirilir. Ancak ürünü geri alma, taşıma vb. kesin bir şekilde planlanamadığından ve küçük miktarlarda yapılmasından dolayı, toplu işlemedeki zorluk nedeniyle tersine lojistik nispeten yüksek bir maliyet gerektirir.
c) Lojistikçiye Bağlılık
Forward lojistikten farklı olarak tersine lojistikte, lojistik bağlantı kısmı net bir şekilde ayırt edilemez. Bu yüzden lojistikçi personellerle yakın ilişki önem arz etmektedir.
d) Aciliyet
Ürünlerin tüketiciden geri alınmasına karar verildiği andan itibaren kalitesi bozulabileceği için tersine lojistiğin bir an önce işleme alınması önemlidir.
e) İmaj Güçlendirme
Son zamanlarda, çevrenin korunmasına olan ilgi ve önemin artmasıyla birlikte markalar, çevre üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu için yüksek maliyet ve görünürlük eksikliği gibi dezavantajlara rağmen tersine lojistiğe yönelmektedirler. Bunun nedeni, bu ürünleri satın alan tüketiciler üzerinde olumlu bir marka imajı oluşturulabilmesidir.
3-Çeşitler
3.1. İade Lojistiği
Bu çeşitte, tüketicilere satılan ürünlerdeki kusurlar veya tüketicilerin zihnindeki değişiklikler nedeniyle iade veya değişim yapılmaktadır. Temel olarak bu tür, tüketiciler tarafından kaynaklanmaktadır.
3.2. Geri Alma Lojistiği
Bu türde, tüketiciler yeni ürünler satın aldıklarında ve mevcut ürünleri işlemek istediklerinde ortaya çıkar. Boş şişe, alüminyum bidon vb. ürünlerin tüketicilerden toplanarak tekrar kullanılması amacıyla gerçekleştirilen lojistik türüdür.
Bir ürün kusurlu bulunur ve geri alınırsa, bu aynı zamanda geri alma lojistiği olarak da kabul edilir. İade lojistiğinin aksine, buna esas olarak tüketiciler değil tedarikçiler neden olur.
3.3. İmha Lojistiği
Geri alınmamış ürünler, ambalaj malzemeleri, sevkiyat konteynerleri gibi atıkların imha edilmesi için yürütülen bir lojistik sürecidir. Çevre sorunları ile yakından ilgili olduğu için, süreç yönetimi giderek daha önemli hâle gelmektedir. Geri alma lojistiği gibi, esas olarak süreç tedarikçilerden kaynaklanır.
4-Önemi
Tüketim alışkanlıklarındaki değişim, Covid-19 pandemisinin de etkisiyle online ve temassız ödemelerin hızlanmasına sebep oldu. Sonuç olarak; e-ticaret pazarı önemli ölçüde büyüdü ve ürün iadelerinin ölçeği de genişledi. Bu durum tersine lojistiği giderek daha önemli hâle getirmiştir.
Tersine lojistik yoluyla elde edilen bazı ürünlerin geri dönüştürülmesi, çevrenin korunması açısından olumlu etki yapabilmektedir.
4.1. Verimlilik
Tersine lojistik sistemi verimli bir şekilde yapılandırılır ve kullanılırsa, zamandan ve maliyetten tasarruf edilebilir. Uygun envanterlerin bulunması ve tüketicilere sağlanması daha da kolaylaşabilir. Ek olarak, kurumsal imajı ve kârlılığı artırmada önemli faktörlerden olan tüketici memnuniyeti ve sadakatini sağlayabilir.
4.2. Tersine Lojistikte İleri Teknoloji Kullanımı
Yapay zekâ gibi gelişmiş teknolojilerin kullanımı, endüstrinin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Tersine lojistik, ileri teknolojiler kullanılırsa tedarik zincirini yeniden düzenlemede ve genel lojistik pazarını yenilemede önemli bir faktör olabilir.
Tersine lojistikte ileri teknolojilerin kullanımı, ürün geri dönüşümü ve karbon emisyonunun azaltılması gibi çevre için hayati roller oynamaktadır.
ABD’li bir tersine lojistik şirketi olan Optoro, sürekli tüketimi teşvik etmek için iade edilen ürünleri işleyen bir lojistik hizmeti sağlamaktadır. En uygun yeniden satış sitesini belirlemek için bir e-ticaret sitesinden iade edilen ürünleri otomatik olarak belirleyen bir sistem kullanır. İade lojistiğini azaltabileceği için çevre dostudur.
ABD’li bir çevrimiçi tasarım şirketi olan Stitch Fix, hizmet temelli tersine lojistik desteği sağlar. Çeşitli ürünleri karşılaştırdıktan sonra tüketicilerin tüketim alışkanlıklarının analizi ile hizmete başladı. Müşteri tercih bilgileri ve geçmiş verileri içeren bir yapay zekâ sistemine dayanarak 5 ürün seçer ve bunları müşteriye gönderir. Müşteri daha sonra yalnızca beğendiği ürünleri satın alır ve geri kalanını iade eder.
5-Tersine Lojistikte ÇSY (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim)
5.1. ÇSY (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim)
ÇSY, bir şirketin çevre dostu yönetimini, sosyal sorumluluğunu ve şeffaf yönetişimini ifade eder. Bir şirketin sürdürülebilirliği sağlamasında kilit bir faktör olan ÇSY’nin mali tablolarda doğrulanması zordur. Ancak orta ve uzun vadede bir şirketin imajını ve değerini etkileyen finansal olmayan bir göstergedir ve önemi son zamanlarda giderek artmaktadır.
5.2. ÇSY Yönetimi ve Tersine Lojistik
Verimli tersine lojistik; gereksiz taşıma, depolama ve yükleme/boşaltma süreçlerini azaltarak sera gazı emisyonlarını azaltabilir. Bu nedenle, ÇSY yönetimi için tersine lojistiği verimli bir şekilde kullanmak önemlidir.
US Supply Chain Quarterly de aynı zamanda paketleme, sürdürülebilir kaynak kullanımı, iklim değişikliği ve ürün kalitesi ile birlikte tersine lojistiği kilit bir faktör olarak değerlendirdi.
Şirketlerin ÇSY faaliyetlerine değer veren tüketiciler Greensumer (Yeşil + Tüketici) olarak adlandırıldığından tersine lojistik, şirketlerin önemli bir rekabet gücü olarak değerlendirilmektedir.
Küresel şirketler sadece kendi ÇSY faaliyetlerine odaklanmakla kalmıyor, marka değerlerini artırmak için ortaklarından da ÇSY faaliyetlerine katılmalarını talep ediyor. Ek olarak, ÇSY yönetimi artık “gerekli” kabul edildiğinden, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ’ler) de değişikliklere uyum sağlaması gerekmektedir.
Kaynak: https://www.cello-square.com/go-en/blog/view-319.do
Çeviren: Mahmut Mollaoğlu