Bulk (dökme) ve break bulk (parça yük) günlük işlerde yanlış ve birbiri yerine kullanılan iki ayrı terimdir.
Kargo, nitelik, boyut, kapasite, elleçleme, ticaret, müşteriler, limanlar, terminaller, ekipman ve altyapı açısından bulk ve break bulk arasında belirgin farklılıklar vardır. Bu nedenle bu terimler birbirinin yerine kullanılamaz.
BULK (DÖKME)
Bulk terimi demir cevheri, tahıl, kömür, alümin ve fosfat gibi kuru yüklerin paketlenmemiş biçimde taşındığı ve aşağıdaki gibi doğrudan geminin ambarlarına yüklendiğini ifade eder.
Bu dökme yükleri taşıyan gemiler dökme yük taşıyıcıları, cevher taşıyıcıları veya dökme taşıyıcılar olarak bilinir ve aşağıdaki detveyt ton (DWT) aralıklarına göre sınıflandırılabilir.
Detveyt ton, bir geminin güvenli bir şekilde taşıyabileceği ağırlığı ifade eder. Bu, gemideki yükün, mürettebatın, depoların, yakıtın, suyun, balastın vb. ağırlığını da içerir. Toplam ağırlık, belirtilen detveyt tonu aşarsa, geminin batma veya hasar görme tehlikesi olabilir.
Dökme yük gemilerinin birden fazla ambarları ve tek güverteleri bulunur. Yükler, bütün ambarlara tek müşteri için tek parsel olarak yüklenebileceği gibi farklı ambarlarda farklı müşteriler için birden çok parsel olarak da yüklenebilir.
Dökme yükler genellikle homojen olduğundan, yükleme ve/veya boşaltma için Güney Afrika’daki Richards Bay Kömür Terminali gibi özel terminallerin kullanılması gerekebilir. Aşağıdaki resimde farklı boyutlarda dökme yük gemilerinin operasyonu gösterilmektedir.
Dökme yük gemileri 2 farklı şekilde olabilir.
- Teçhizatlı: Kendi vinçleri ve/veya yük elleçleme ekipmanlarına sahip olan dökme yük gemileridir. Bu gemiler yük operasyonları için limandaki herhangi müsait bir rıhtıma yanaşabilirler.
- Teçhizatsız: Kendi vinçleri ve/veya yük elleçleme ekipmanları olmayan dökme yük gemileridir. Bu gemilerin operasyon yapabilmesi için uygun ekipmana sahip terminallere yanaşması gerekir.
Dökme yük gemilerinin güvertesinde yük taşınmaz.
Dökme yük gemilerinin navlun anlaşmaları spot bazda kısa vadeli ya da gemi kiralama sözleşmesi ile uzun vadeli olarak yapılabilir. Navlun oranları, miktar ve yüklenen yüke bağlı olarak genellikle metrik ton üzerinden hesaplanır.
BREAK BULK (PARÇA YÜK)
Break bulk terimi yüklerin aşağıdaki gibi paletli, torbalı, bağlı, bohçalı, varilli ve kasalı olarak birleştirilmiş veya birleştirilmemiş genel yük (araçlar, çelik vb.) kargolar için kullanılır.
Bu parça yükleri taşıyan gemiler break bulk (parça yük), çok amaçlı veya genel yük gemileri olarak bilinir. Ayrıca bu gemiler tek katlı (güverteli), gladoralı (birden fazla güverteli) ve kutu ambarlı gibi çeşitlerde olurlar.
Kargo, aşağıda gösterildiği gibi güverte altına, güverte üzerine veya güverte arasına (ara güverte) yüklenebilir.
Bir break bulk veya çok amaçlı yük gemisinde;
- Yükler birden fazla müşteriye ait olabilir.
- Özel bir rıhtım veya terminal gerekmez.
- Herhangi müsait bir rıhtımda operasyon yapılabilir.
Break bulk gemileri de iki farklı türde olabilir.
- Teçhizatlı: Kendi vinçleri ve/veya yük elleçleme ekipmanlarına sahip olan dökme yük gemileridir. Bu gemiler kargo operasyonları için limandaki herhangi müsait bir rıhtıma yanaşabilirler.
- Teçhizatsız: Kendi vinçleri ve/veya yük elleçleme ekipmanları olmayan dökme yük gemileridir. Bu gemilerin operasyon yapabilmesi için uygun ekipmana sahip terminallere yanaşması gerekir.
Break bulk gemilerinin güvertelerinde de yük taşınabilir.
Parça yük navlunları navlun ton veya gelir ton bazında hesaplanır. Yani kargonun hacmi (CBM) veya ağırlığı (MT) arasında hangisi daha yüksekse navlun da ona göre hesaplanır.
Aşağıdaki grafikte çeşitli gemi türleri ve detveyt ton ile değer karşılaştırması verilmiştir. Böylece dökme yük ve parça yük gemilerinin ayrımları daha net anlaşılabilir.
Kaynak: shippingandfreightresource
Author: Hariesh Manaadiar
Çeviren: Buğra Altay