Gerek dış ticaret firmalarına, gerekse de deniz taşımacılığı yapan Taşıma İşleri Organizatörü şirketlere verdiğim derslerde birçok doğru bilinen yanlışı düzeltmeye özen gösteriyorum. Bunlardan birisi de akreditif ve/veya ticari sözleşme kuralı olarak karşımıza çıkan, aynı zamanda konu başlığımız “partial shipment allowed/not allowed” yani kısmi yüklemelere izin verilip/verilmemesi kuralıdır. Burada önemli olan kısmi yüklemeden ne kastedildiğidir.
Bu kural ithalatçı firmanın istemi ile ithalatçının bankası tarafından akreditiflerde yer almaktadır. Bundaki amaç doğru anlaşıldığında işlem doğru yapılır. Doğru anlaşılmadığında sorun oluşur, gereksiz zaman ve para kaybı da yaşanabilir.
Genelde bu kuraldan anlaşılan, ticarete konu eşyanın başka eşyalarla birlikte ortak bir taşıma kabında gönderilmesinin serbest olması ya da yasaklanmasıdır. Elbette ki bu yanlış bir algıdır. Kastedilen bu değildir ama böyle anlaşılınca yanlışlar, boş yere zaman, müşteri ve para kayıpları olabilmektedir.
Örneğin kısmi yükleme yasaklanıyorsa; böyle anlaşıldığında en büyük sorun bir konteyneri doldurmaya yetmeyecek miktarda dış satımı söz konusu olan eşya için konteyner rezervasyonu yapılmasında ortaya çıkmaktadır. Gereksiz yere o konteyner gerçek hacminden oldukça az bir eşya için rezerve edilmiş olur. Oysa kural doğru anlaşılsa, bu eşya ile birlikte taşınabilecek eşyalar da aynı konteynerde olabilecek ve lojistik maliyeti ciddi anlamda azalacaktı.
Bunun için gereken ise konteyneri konsolide eden bir profesyonel taşımacı bulmak olacaktır. Bu işleme grupaj, konsolidasyon diyoruz, işlemi organize edene ise konsolidatör diyoruz. Konteyner taşımacılığında ise bu işlemi taşıma senetlerine LCL (less than container load) şeklinde yazarak ifade ederiz.
Bu kuralın gerçek amacı, dış satıma konu olup üzerinde anlaşılan miktarda eşyanın farklı zamanlarda farklı taşıma araçları ile gönderilmesini önlemektir. Örneğin 100 ton rulo sac ticareti söz konusu ise bu miktarın kısımlar halinde değil bir bütün olarak gönderilmesi amaçlanmaktadır. Yani konsolide edilmemesi amaçlanmaktadır. Bu konuda başvuru kaynağımız yine ICC UCP 600 ve ICC ISBP 745 belgeleridir. ICC UCP 600’deki ilgili maddelere bakalım.
Önce “partial shipment allowed” yani kısmi yüklemeye izin verilen kurala bakalım.
ICC UCP MADDE 31: KISMİ KULLANIMLAR VEYA KISMİ YÜKLEMELER
a) Kısmi kullanımlara veya kısmi yüklemelere izin verilir.
b) Aynı taşıma aracıyla ve aynı sefer için başlayan sevkiyatı kanıtlayan birden fazla taşıma belgesi takımından oluşan bir ibraz, belgeler, farklı yükleme tarihleri veya farklı yükleme limanları, farklı teslim alma veya sevk yerleri gösterseler bile aynı varış yerini göstermeleri kaydıyla kısmi yükleme konusu belgeler olarak görülmeyecektir.
İbraz, birden fazla taşıma belgesi takımından oluştuğu takdirde bu belgelerde gösterilen yükleme tarihlerinden en geç olanı yükleme tarihi olarak alınacaktır.
Aynı taşıma şekli dâhilinde birden fazla taşıma aracına yapılan yüklemeyi kanıtlayan bir veya birden fazla taşıma belgesi takımından oluşan bir ibraz, taşıma araçlarının aynı varış yerine doğru aynı gün yola çıktığını gösterse bile kısmi yüklemeyi kapsayan bir ibraz olarak görülecektir.
Yukarıdaki içerikten de anlıyoruz ki akreditif, açıkça kısmi yüklemeyi yasaklamamışsa (partial shipment not allowed) bir sorun görünmüyor. Hatta birden fazla taşıma senedi söz konusu olsa dahi aynı varış noktasını gösteriyorsa sorun yok.
Ama yine de fatura içeriği ve konşimento içeriğine dikkat etmeliyiz. Akreditifte olmayan eşya ne olursa olsun fatura ve konşimentoda bahsi geçmemelidir.
ICC ISBP 745
C12 – Bir fatura, (UCP 600’ün 30 (b) fıkrasında şarta bağlanan durum dışında) fazla yükleme göstermeyecektir veya akreditifte istenmeyen malları, hizmetleri veya yapılan işleri göstermeyecektir. Bu husus akreditifte istenen mal, hizmet veya yapılan işlere ek miktarların veya numuneler ve reklam malzemelerinin bedelsiz oldukları belirtilerek faturaya dâhil edilmesi durumunda da uygulanır. Örneğin bu durumda akreditif konusu olup vesaike iliştirilen konşimentoda şu şekilde bir ibare rezerv konusu olacaktır.
“PART LOAD WITH BL NUMBER 1ABC CARGO TO BE DELIVERED AGAINST JOINT PRESENTATION OF BL NOS 1ABC AND 2XYZ, NO SEPERATE DELIVERY.”
Ama ICC ISBP 745’te farklı bir maddede vardır ki bilinmesinde çok büyük fayda vardır.
C14 – Akreditifte mal miktarı belirtilmediğinde ve kısmi yükleme yasaklandığında, akreditif tutarından %5’e kadar daha az tutarda düzenlenen bir fatura, bir kısmi yükleme olarak değil, mal miktarının tamamını kapsamış olarak dikkate alınacaktır.
Yani C14 maddesi kapsamında bir yükleme yapılıyorsa bu bankalarca rezerv olarak görülmeyecektir.
Şimdi ise “partial shipment not allowed” yani kısmi yüklemeye izin verilmemesi kuralına bakalım.
MADDE 32: KISIMLAR / PARTİLER HALİNDE KULLANIMLAR VEYA YÜKLEMELER
Akreditifte bir kullanımın veya yüklemenin verilmiş olan süreler içinde kısımlar/partiler halinde yapılması şarta bağlandığı ve herhangi bir kısım/parti o kısım/parti için izin verilen süre içinde kullanılmadığı veya yüklenmediği takdirde o kısım/parti ve onu izleyen herhangi bir kısım/parti için akreditifin kullanımı son bulur.
Burada dikkat edilecek konu, yukarıda görüldüğü gibi akreditifle net olarak belirlenen tarihlere uyumdur. Aksi hâlde bahsi geçtiği gibi akreditifin kullanımı son bulur ve akreditifin güvencesi ortadan kalkar.
Yukarıda görüldüğü gibi bu maddenin amacının eşyanın konsolide edilip edilmemesi ile alakası yoktur. Ama yine de biliyoruz ki eğer bir akreditif kapsamında FCL (full container load) yükleme yapıyorsak doğaldır ki o akreditif ve faturada konu edilmeyen bir başka eşya o konteynere yüklenmemelidir. Bu, numune veya bedelsiz eşya olsa dahi yüklemek ve konşimentoları birbirleri ile ilişkilendirmek bankalarca rezerv sebebidir.
